Met Corsage maakt Marie Kreutzer geen kostuumdrama maar een actuele biopic. Ze werpt een nieuwe blik op het getormenteerde leven van Keizerin Sissi. Een portret van ‘een vrouw die niet langer aan de verwachtingen van anderen wil voldoen.’
Wat Spencer voor prinses Diana betekende, betekent Corsage voor keizerin Sissi. Net als Pablo Larrain, die vorig jaar verraste met een eerlijk portret over de mentale kwetsbaarheid van Lady D., toont Marie Kreutzer de vrouw achter de mythe. Ze toont niet Sissi maar Elisabeth in Beieren, geen romantisch sprookje maar een hedendaags, feministisch pamflet. ‘Ik kan niet anders dan feministische films maken’, vertelt Kreutzer daarover. ‘Er is vooruitgang, maar we nemen slechts baby steps.’
De Oostenrijkse regisseuse was niet meteen gewonnen voor het idee Sissi te adapteren, toen Vicky Krieps, die de rol vertolkt, het bij haar pitchte. Sissi was voor haar niet meer dan ‘een Oostenrijkse toeristenattractie, net zo oninteressant als Mozart’. Door zich te verdiepen in Elisabeths midlifecrisis, ontdekte ze de schaduwzijde van een verhaal dat ze dacht te kennen. Ze ontdekte een rebellie in haar karakter – een rebellie tegen haar man, de monarchie én het patriarchaat.
Dat kijkers (haar) Elisabeth daardoor maar al te vaak onsympathiek vinden, wijdt Kreutzer aan onze misvormde blik. ‘Kijkers begrijpen nog steeds niet dat vrouwelijke personages ook complex kunnen zijn, omdat we die complexiteit doorgaans enkel in mannelijke personages terugvinden.’ Uiteindelijk doet het er gewoonweg niet toe of Elisabeth sympathiek of zachtaardig is. Juist die ongelijke verwachtingen treedt Kreutzer met de voeten.
De laatste jaren is er een heuse Sissi-revival op gang en werden er verschillende films en series gemaakt over de keizerin. Waarom presenteer jij, als een van de enigen, een veertigjarige Elisabeth?
Marie Kreutzer: ‘Met Corsage wilde ik focussen op haar veertiger jaren, omdat ik me al snel realiseerde dat ik haast niets over die periode wist. Wat me aantrok was de rebellie die ze toen toonde. In een brief die Elisabeth twee weken na haar huwelijk schreef, vraagt ze haar ouders waarom ze haar niet hebben tegengehouden. Al vanaf het prille begin voelde haar leven als een gevangenis. Vanaf haar late dertig, vroege veertig begint ze haar weg in het systeem te vinden. Ze verwerft meer vrijheid, en dat provoceert anderen.
Ze bevrijdde zichzelf op verschillende manieren: ze reisde veel, probeerde zoveel mogelijk weg te zijn en sportte intens, wat niet gebruikelijk was voor een vrouw in die tijd. Ook haar neurotisch eetpatroon – haar eetstoornis, zoals we dat vandaag zouden noemen – is een vorm van rebellie tegen wat van haar verwacht wordt. Voor mij creëerde die rebellie het beeld van een vrouw die zichzelf wil bevrijden.’
'Al vanaf het prille begin voelde Sissi's leven als een gevangenis. In haar zoektocht naar vrijheid provoceerde ze anderen.'
Dat maakt het verhaal ontzettend actueel.
Kreutzer: ‘Als vrouw kan je je makkelijk in het verhaal herkennen, ook al ben je geen keizerin en leef je vandaag. Vrouwen worden nog steeds opgevoed om anderen te behagen. Het is belangrijk anderen te plezieren, lief te zijn en alles juist te doen. Je moet mooi, jong en sexy zijn. Een goede partner en moeder zijn en ook een carrière hebben. Nu ik 45 ben, kan ik beamen dat dat onmogelijk is. Corsage gaat over een vrouw die niet langer aan de verwachtingen van anderen wil voldoen. Dat maakt het verhaal tijdloos.'
Ligt daar ook de betekenis van het korset: het korset als een manier om haar leven in eigen handen te nemen?
Kreutzer: ‘Elisabeth kwam zelf op het idee een korset te dragen. Ze gedroeg zich als een totale freak: haar taille werd elke dag gemeten en opgeschreven en ze werd boos op haar dienstmeiden wanneer haar taille breder was dan de dag ervoor. Dit heeft, net zoals haar eetstoornis, te maken met controle. Haar gewicht en taille waren het enige dat ze kon controleren. Ze creëerde haar eigen gevangenis, want niemand dwong haar dit te doen. Zo’n taille was niet eens in in die periode.’
De regels breken
Met Corsage benadruk je een aantal historische details – haar invloed op de politiek van haar man of haar fascinatie met haar taille en gewicht –, maar laat je ook je eigen fantasie los. Waarom creëer je tegelijkertijd een authentiek en een fictief beeld van Elisabeth?
Kreutzer: ‘Een van mijn leerkrachten op de filmschool zei eens: ‘je moet de regels kennen vooraleer je ze kan breken’. Voor mijn onderzoek naar Elisabeth geldt hetzelfde: ik doe mijn eigen ding met het verhaal omdat ik het ken. Ik gebruikte het onderzoeksmateriaal als een buffet: ik nam bepaalde verhalen mee, maar anderen dan weer niet, omdat ze niet pasten in het verhaal dat ik wilde vertellen. Ik vond het belangrijker trouw te blijven aan Elisabeths karakter – aan haar heel complexe, melancholische, slimme maar ondergewaardeerde karakter – dan aan de feiten zelf.’
'Als vrouw moet je steeds mooi, jong en sexy. zijn. Nu ik 45 ben, kan ik beamen dat dat onmogelijk is.'
Voegde je daarom ook de verschillende anachronismen toe? In Corsage zitten elementen die helemaal niet thuishoren in die periode, zoals de filmcamera en de heroïne.
Kreutzer: ‘Het startpunt van die moderne elementen was de muziek. Ik luisterde veel naar muziek tijdens het schrijven van het script. Omdat bepaalde nummers scènes uit de film rechtstreeks inspireerden, stonden ze al van bij het begin in het script. Muziek is voor mij een emotionele kwestie: ik wilde geen klassieke muziek of muziek die beter bij de tijdsperiode pastte, maar muziek die tot mij sprak.’
Al die anachronismen doen denken aan Sofia Coppola’s Marie-Antoinette.
Kreutzer: ‘Ik hoor die vergelijking veel! Mijn manager vertelde me eens dat het verschil ligt in het ironische karakter van de anachronismen in Marie-Antoinette. Daar zijn de anachronismes pop-achtig, bij mij zijn ze eerder unplugged. Ik wilde vermijden dat de film eruit ziet als een klassiek kostuumdrama.’
'Corsage' is vanaf 20 december 2022 in de Belgische bioscoop te zien. In de Nederlandse zalen verscheen Kreutzers portret op 15 september 2022.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.