In haar Gouden Palm-winnaar Anatomie d’une chute draait Justine Triet de clichés van het rechtbankdrama vernuftig binnenstebuiten: niet het plot is gecompliceerd, wel de complexe personages die erin verwikkeld zitten.
Een jonge studente interviewt auteur Sandra Voyter (Sandra Hüller) in een blokhut in de Franse Alpen. Tijdens het interview klinkt harde muziek vanaf de zolder — de man van Sandra, de nooit echt doorgebroken schrijver Samuel is de zolder aan het renoveren. De muziek maakt het verder afnemen van het interview onmogelijk. Sandra is zichtbaar verdrietig; ze genoot van de aandacht van de jonge interviewer. De studente pakt haar spullen, Sandra verdwijnt naar boven en een uur later ligt Samuel bebloed op de grond voor de chalet, gevonden door hun visueel beperkte zoon Daniel (Milo Machado Graner). Was het zelfmoord? Een ongeluk? Of zat Sandra zelf achter het overlijden van haar man?
Dit mysterie ligt ten grondslag aan het moderne rechtbankdrama Anatomie d’une chute van de Franse regisseur Justine Triet, dat dit jaar de Palme d’Or heeft gewonnen. Dat mysterie is minder belangrijk dan de perspectieven die om het mysterie heen zweven. Het perspectief van Sandra zelf, maar ook de bevriende jurist die haar bijstaat in de rechtszaal, de psychiater van Samuel en de uiteindelijk doorslaggevende getuigenis van haar zoon Daniel.
Dat de film over de wisselend bevrijdende en beklemmende werking van interpretatie gaat wordt vormelijk al snel duidelijk.
Dat de film over de wisselend bevrijdende en beklemmende werking van interpretatie gaat wordt vormelijk al snel duidelijk — Triet volgt heel af en toe een ander gezichtspunt dan dat van haar camera als regisseur: de groezelige camcorder van de politie, de overdreven scherpte van de journalistieke lenzen of een beamer die nog bezig is zichzelf scherp te stellen.
De visuele beperking van Daniel staat symbool voor de morele vertroebeling van het rechtssysteem, de moeite die Sandra heeft om tussen Frans en Engels te wisselen — en het vernederende effect dat dit heeft in de door de Franse taal gedreven rechtszaal — bevestigt dat hoe we iets zeggen een verpletterend effect kan hebben op wat we uiteindelijk willen zeggen. De advocaat van Sandra maakt dit motto letterlijk door haar tijdens de voorbereiding op de rechtszaak te zeggen: ‘Je moet jezelf gaan zien zoals anderen je bekijken.’
Meerstemmig theater
Naarmate de film vordert en de rechtszaak begint, komen er meer dingen aan het licht: de veronderstelde suïcidaliteit van Samuel, zijn jaloezie op de schrijfcarrière van Sandra en hoe Sandra op haar beurt een idee van Samuel in haar roman gebruikte, hoe het ongeluk dat Daniel zijn visuele beperktheid opleverde de schuld van Samuel was en dat Samuel geluidsopnames maakte van zijn ruzies met Sandra ten behoeve van zijn literaire projecten.
In handen van Triet wordt de rechtszaal een meerstemmig theater.
Het zijn subtiele plotontwikkelingen, die meer dienen om kleur aan het thema te geven dan de kijker op het verkeerde been te zetten. Het is interessant hoe de associaties die je met het genre hebt — Grisham-verfilmingen uit de jaren negentig — nu gebruikt worden om niet zozeer een moreel statement te maken, maar een kunstzinnig. In handen van Triet is de rechtszaal een meerstemmig theater geworden, waar de spanning niet voortkomt uit onomstotelijk bewijsmateriaal maar juist uit de wankele mogelijkheden van een perspectief. Het is een behendige en terechte omkering van het genre van het rechtbankdrama: niet het plot is gecompliceerd deze keer, maar de personages rondom het plot.
De film leunt dan ook op de performance van Sandra Hüller (Toni Erdmann, 2016), die een geloofwaardig personage neerzet in de afwisseling tussen emotie en een bijna klinische vastberadenheid. Je weet als kijker voor de volle honderdvijftig minuten nooit zeker wanneer ze oprecht is, toch voel je wel de hele tijd empathie voor haar. Misschien zit daarin ook wel een boodschap van de film besloten: waarom zouden we, als we allemaal onderschrijven dat er geen objectieve waarheid bestaat, niet wat milder omgaan met hoe mensen de werkelijkheid ervaren?
'Anatomie d’une chute' is vanaf 30 augustus 2023 in de Belgische zalen te bekijken. In Nederland is Justine Triets Gouden Palm-winnaar vanaf 12 oktober 2023 te bekijken.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.