Na haar meesterwerk Portrait de la jeune fille en feu maakte Céline Sciamma in alle luwte het intieme Petite maman, een tijdreisfilm waarin een achtjarig meisje haar moeder als kind tegenkomt. ‘Ik vraag me af wat Chantal Akerman van deze film zou vinden.’
Hoewel Quentin Tarantino er met zijn Once upon a time… in Hollywood-buddies Leonardo DiCaprio en Brad Pitt op de rode loper verscheen, was het toch Céline Sciamma die in 2019 met al de aandacht ging lopen op het filmfestival van Cannes. Haar prachtig gepenseelde periodedrama Portrait de la jeune fille en feu viel toen immers meteen in de smaak door zijn mooie ontleding van zowel de vrouwenliefde als de mannelijke blik.
‘Zo’n succes geeft je veel zelfvertrouwen’, vertelt de Franse cineaste van eigenzinnige coming of agefilms als Naissance des pieuvres, Tomboy en Bande des filles over de kostuumfilm die haar van arthouselieveling tot filmvedette bombardeerde. ‘Maar het zorgt natuurlijk ook voor enorm veel druk. Daarom moest ik snel weer aan de slag en wilde ik deze film bewust kleinschalig houden en met een minieme ploeg draaien.’
"Een succes als Portrait de la jeune fille en feu zorgt voor veel zelfvertrouwen, maar ook voor enorm veel druk."
Die bescheiden film is het grootse Petite maman, een ingetogen portret waarin de achtjarige Nelly na het overlijden van haar oma met rouw en verdriet te kampen krijgt. Die gevoelens probeert het meisje een plek te geven als ze samen met haar ouders naar de woonst van haar overleden oma trekt. Daar aangekomen vindt ze niet enkel achtergebleven spulletjes van haar grootmoeder, maar ontmoet ze ook haar eigen mama als achtjarige. Het is de start van een dromerig avontuur waarbij generatiekloven liefdevol gedicht worden met een subtiel spel van tijdloze decors, intieme gesprekken en rake vertolkingen van de tweelingzussen Joséphine en Gabrielle Sanz.
Niet gek dus dat Sciamma sinds Petite maman’s virtuele première tijdens de Berinale weer overal lof oogst met haar warme familieportret dat ze in slechts enkele maanden tijd schreef én regisseerde – en dat middenin de coronacrisis. De rode loper-momenten heeft ze alvast niet gemist. ‘Heerlijk om een film uit te brengen zonder al het bijhorende drama’, verklapt ze nuchter. ‘Het had trouwens vreemd geweest als ik Petite maman op een “normaal” festival had voorgesteld. Gelukkig kon ik dankzij Zoom wel nog even goed met mijn publiek op een ontspannende manier over de film en cinema praten.’
Waarom wilde je dit magisch-realistisch getinte moeder-dochterverhaal vertellen?
Céline Sciamma: Omdat het vreemd is dat dit nog geen honderd keer is verteld! Een kind dat zijn eigen moeder als leeftijdsgenoot tegenkomt en daarmee optrekt om zichzelf en zijn ouders beter te leren kennen, dat voelt toch als een eeuwenoud vertelsel dat al ontelbaar veel varianten kent? Maar blijkbaar is dat toch niet zo’n breed gedragen nieuwsgierigheid als ik dacht. (lacht)
"Hoeveel mensen hebben onlangs de rusthuiskamer van hun gestorven ouder moeten leegmaken?"
Waarom was de tijd net nu rijp?
Sciamma: Omdat het een behapbaar project was dat ik snel en zonder al te veel druk kon maken. Ik had ook het geluk dat de film toevallig heel coronaproof was. Zowel qua productie als qua inhoud. Vlak voor de eerste lockdown was ik al aan het scenario begonnen en stond de openingsscène op papier. Hierin zie je een kind dat haar moeder bijstaat terwijl ze in het rusthuis de kamer van de pas overleden grootmoeder leegmaakt. Hoeveel mensen hebben dat onlangs zelf moeten doen? Het is intussen deel geworden van ons beeld van de pandemie. We zitten nog altijd in die collectieve rouwperiode.
Kijk je dankzij deze film nu anders naar ouderlijke relaties? Of naar je eigen ouders?
Sciamma: Voor mij gaat de film over meer dan alleen een moeder-dochterrelatie. De gestorven grootmoeder is enorm belangrijk in heel het verhaal. Omdat het over de dingen gaat die van generatie op generatie worden doorgegeven.
Kinderlijke blik
Hoewel Céline Sciamma in Portrait de la jeune fille en feu de wereld bekijkt door de ogen van twee verliefde volwassen vrouwen hangt Sciamma’s oeuvre toch vooral aan elkaar van de even schalkse als onschuldige jeugdige blikken. De Française werkt voor haar coming of ageportretten dan ook graag met jongeren, omdat hun vertolkingen soms nog onbevangener voelen dan die van de niet-acteurs die ze graag inzet. ‘Bij volwassenen gaat het vaak over hoe ze hun lichaam of gevoelens moeten gebruiken, bij kinderen is het vooral kwestie om de camera tijdig aan te zetten. Het is mooi om hen voor de lens te zien groeien.’ Maar er is meer, blijkt in Petite maman.
‘Het idee om naar je ouders als kind te kijken, vind ik bijzonder verfrissend. Als er een conflict dreigt te ontstaan, beeld ik me soms in dat ik – of de andere – een kind is. Dat geeft een heel ander perspectief en zorgt vaak ook voor meer onderling begrip.
Een van je vroegere voorbeelden was Chantal Akerman, die bijzonder hecht was met haar moeder. Heeft deze Belgische cineaste, die in 2015 stierf, nu invloed gehad?
Sciamma: Ik vraag me vaak af wat Chantal Akerman van deze film zou denken! Haar invloed is de laatste tijd enkel maar toegenomen, merk ik. (denkt na) Petite maman sluit voor mij trouwens veel dichter bij Portrait de la jeune fille en feu aan dan bij mijn vroegere films. Omdat ik nu echt de lessen heb toegepast die ik tijdens Portrait heb geleerd. Namelijk, hoe je een conflictloos verhaal kan vertellen.
Als je zo’n conflictloos verhaal wil vertellen, is het toch vreemd dat je voor het tijdreisconcept kiest. Dat drijft toch vaak op het overwinnen van obstakels?
Sciamma: (lacht) Strikt genomen is Petite maman een tijdreisfilm, ja. Maar eentje zonder reizen, zonder tijd en zonder teletijdmachine. Of ja, de film zelf is het vehikel waarin je stapt om naar een plek of een tijd te reizen waar twee mensen die normaal niet samen kunnen zijn elkaar toch ontmoeten. Het is een tijdreisfilm waarin twee mensen op een warme manier worden samengebracht, en zeker geen time travel movie waarin het verleden of de toekomst veranderd moet worden. Petite maman gaat over een gezamenlijk hier en nu dat eigenlijk nooit kan zijn.
---
'Petite maman' is te bekijken via picl.be en picl.nl. Céline Sciamma’s oudere films Naissance des pieuvres, Tomboy, Bande des filles en Portrait de la jeune fille en feu bekijk je via Sooner of de lokale bib.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.