In The eternal daughter van Joanna Hogg, bekend van The souvenir, is Tilda Swinton moeder én dochter in een spookachtige setting.
Hoe herken je een spookverhaal? Afgezien van de klassieke setting - een middeleeuws kasteel, kaarsen en kroonluchters, mistige landschappen - gaan ze over het bovennatuurlijke dat te dichtbij komt, of dat nu een fysieke vorm aanneemt of een emotionele. Een geest is inherent ontastbaar, en het is daarom juist dat de mogelijke nabijheid ervan die zo op onze fantasie inspeelt.
Dat weet de Britse regisseur Joanna Hogg (The souvenir, The souvenir: part II) als geen ander: ze gebruikt in The eternal daughter dan ook een gotische setting om een spookverhaal te vertellen over een moeder- en dochterrelatie. Want wat is er uiteindelijk zo dichtbij en toch spookachtig onkenbaar als een ouder?
Ouderlijk huis
In The eternal daughter keert filmmaker Julie (Tilda Swinton) samen met haar bejaarde moeder Rosalind (wederom Tilda Swinton) terug naar het ouderlijk huis van laatstgenoemde, nu een hotel geworden. Ze lijken de enige gasten te zijn. Tijdens hun verblijf worden ze geconfronteerd met klassiek gotische elementen: vreemde geluiden, nachtelijke verschijningen.
Dat wordt allemaal behendig in beeld gebracht, maar het zijn vooral de sound design en de soundtrack die het zware werk doen. Zelfs de moderne nummers (“Pandaemomnium” van Giant Swan, “Virgio Rebellion (Lucy Remix) van Caterina Barieri) die vanuit een auto klinken hebben een spookachtige kwaliteit - elke nacht in het hotel wordt de receptioniste (Carly-Sophia Davies) opgehaald, waarmee ze moeder en dochter alleen in het hotel achterlaat.
Wat is er uiteindelijk zo dichtbij en toch spookachtig onkenbaar als een ouder?
Het is dan ook Carly-Sophia Davies die de show steelt in de eerste helft van de film. Dit personage benadert het thema van emotionele afstand vanuit humor. De receptioniste is compleet ongeïnteresseerd in het welzijn van haar gasten. Ze stapt zuchtend weg als ze hun bestelling in het restaurant heeft opgenomen. Bewonderenswaardig, een breakout performance afdwingen in een film waarin nota bene Tilda Swinton niet een maar twee rollen speelt.
Mist
Dat de hoofdpersoon een filmmaker is, lijkt geen toeval te zijn - in de The souvenir-films was de hoofdpersoon een filmstudent, Julie, met een moeder die Rosalind heet en door Tilda Swinton werd gespeeld - en juist doordat die metalaag onsubtiel is, wordt die nergens vervelend. Hogg maakte een film over een filmmaker die een film over haar moeder maakt, waarbij Hogg uiteindelijk een film over haar moeder maakt.
Het terugkerende motief van mist ontstijgt dan ook het knipogend-gotische: het staat niet alleen voor de gelaagdheid van de film (Hogg zet de mist van fictie tussen haar en haar moeder in) maar ook voor de sociale damp die er tussen de twee personages ín de film hangt. De gesprekken zijn vaak ongemakkelijk, de moeder van Julie laat alleen sporadisch iets over haar verleden los en de plek waar ze zijn, en Julie moet zich een weg banen door de nevelige muur die er tussen de twee is opgezet om bij iets werkelijks te komen.
Joanna Hogg maakte een film over een filmmaker die een film over haar moeder maakt, waarbij Hogg uiteindelijk een film over haar moeder maakt.
Uit de fles
Tijdens de climax van de film viert Julie de verjaardag van haar moeder in het restaurant van het hotel. Als haar moeder weigert te eten, confronteert Julia haar eindelijk met haar emotionele afwezigheid. Als Hogg dan naar een wide shot gaat, zien we dat alleen Julie nog aan tafel zit. De angst voor het onvermijdelijke, waardoor Julie de film lang wordt geteisterd, blijkt een oude angst te zijn, al omgesmolten tot rouw.
Maar zoals een klassiek spookverhaal betaamt, is het aan de levenden om die geesten te bevrijden. Dat lijkt Julie dan ook te doen. “Alles wat ik ooit heb willen doen is je gelukkig maken,” zegt ze tegen haar moeder, tegelijkertijd een bekentenis en een verwijt. Het zijn de magische woorden waarmee ze niet zozeer haar moeder zelf, maar wel datgene wat haar al die tijd heeft opgejaagd weet los te laten.
'The eternal daughter' kwam op 29 juni 2023 in de Nederlandse zalen. In België landt de film op 27 september 2023 in de bioscoop.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.