In Petite fille volgt Sébastien Lifschitz de alledaagse strijd die de achtjarige Sasha voert om zichzelf te mogen zijn. Dat levert een even intiem als ingetogen portret op van een meisje in een jongenslichaam.
Onlangs keurde het Hongaarse parlement onder leiding van Viktor Orban een omstreden wet goed die voorlichting aan minderjarigen over homo- en transseksualiteit verbiedt. Een wet die spijtig genoeg geen geïsoleerd geval is. In een wereld waar zo’n regels gelden, is een docu als Petite fille dan ook broodnodig. In dit bijzondere portret over de achtjarige Sasha toont Sébastien Lifschitz immers op een even sobere als poëtische manier de strijd die zij moet voeren om te zijn wie ze is: une petite fille. Omdat ze vast zit in een jongenslichaam.
De laatste jaren is genderdysforie, zoals de mismatch tussen geest en lichaam in wetenschappelijk jargon heet, en transseksualiteit een veelbesproken thema geworden. Ook in film. Denk maar aan Lukas Dhonts Girl en Sebastián Lelio’s Una mujer fantástica. Deze drama’s tonen personages die met zichzelf en/of de wereld in de clinch liggen. Maar door de focus op Sasha’s moeder en haar conflict met haar dochters school te leggen, gaat Petite fille vooral over die laatste strijd.
Moeder op missie
‘Ik geloof dat iedereen op een bepaald moment in zijn leven een missie krijgt’, verklaart Sasha’s ma haar strijdlustigheid. Haar levensdoel is dan ook dat iedereen haar dochter – en ieder kind in een gelijkaardige situatie – aanvaardt zoals zij wil zijn. In Petite fille krijgt de naamloze moeder vrij spel om haar motivatie uit te leggen en haar frustratie te spuien over Sasha’s school die ‘zwart op wit’ bewijzen wil dat haar dochter zich tijdens de lessen en op de speelplaats als meisje mag kleden. Hierdoor voelt Lifschitz’ documentaire aanvankelijk wat uitleggerig aan, maar stilaan wordt de grens tussen vertellen en tonen poreuzer door de camera die van gesprekspartner tot gezinslid vervelt.
Aanvankelijk voelt Petite fille uitleggerig aan, maar dan verschuift de rol van de camera van gesprekspartner tot gezinslid.
Die intieme evolutie maakt dit portret zo bijzonder. Want Lifschitz is er zowel op de belangrijke als onbezonnen momenten bij. Als een vlieg op de muur observeert de Fransman in mooie, ongekunstelde familiekiekjes hoe zorgeloos het gezin samen is en vangt hij subtiel – zoals een opgejaagde trek aan een sigaret – hoe opgedraaid ze kunnen zijn als ze geconfronteerd worden met zij die hun dochter niet aanvaarden. En al komt die onbegripvolle groep nooit in beeld, Lifschitz kiest er ook niet voor om die leerkrachten en mensen te demoniseren. De gekwetste blik van Sasha en de teleurstelling van haar moeder zeggen meer dan een vloek.
Verplichte kost
Petite fille blinkt dan ook vooral uit in het tastbaar maken van die onzichtbare, soms onschuldige momenten waarop Sasha diep gekrenkt wordt. Zoals die balletles waar ze als enige een jongensoutfit aan moet doen terwijl de rest als Chinese prinsesjes gekleed zijn. Plots lijkt de eerst zo enthousiaste Sasha een muur rondom haar op te trekken. Bijna ongezien drijft ze weg van de jolige groep balletdansers, draait ze rondjes met haar voeten terwijl de rest rondjes rond elkaar draait. Het zijn zo’n momenten die mensen de ogen openen en tonen hoe pijnlijk het is om niet jezelf te mogen zijn.
Petite fille is hierdoor verplichte kost. Zeker voor opvoeders, leerkrachten en (Hongaarse) politici. Omdat het iets heel makkelijks heel eenvoudig maakt. Want als iemand zich een vrouw voelt, aldus Sasha’s familie, is ze een vrouw. Zelfs al zegt het papiertje dat vlak na de geboorte is opgesteld het tegenovergestelde. Toch verwoest zo’n klein woord als ‘man’ of ‘vrouw’ op een document nog steeds levens. Elke dag.
Als Sasha’s ma over haar dochters toekomst nadenkt, is ze soms dan ook pessimistisch. ‘Er zal op haar gespuwd worden.’ En dan hoop je maar dat er binnen acht jaar geen vervolg komt op deze verpletterende docu. Of enkel één waaruit blijkt dat de missie van Sasha’s moeder geslaagd is. Dat haar dochter na een mooie jeugd klaar is om volwassen te worden.
Petite fille is nu in de bioscoop te zien.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.