Een seksfilmpje uit de privésfeer bezorgt een leerkracht meer dan een blos op de wangen. De Roemeense Gouden Beer-winnaar Bad luck banging or loony porn is een maatschappelijke satire over geveinsde deugdelijkheid en oprechte verbolging. Een gesprek met maker Radu Jude.
Het Roemeense geweten, zo werd documentairemaker en regisseur Radu Jude de laatste jaren al eens genoemd. Dat had alles te maken met zijn alom geprezen fictiefilm I do not care if we go down in history as barbarians en documentaires als The exits of the trains en The dead nation. Telkens was hij in zijn landelijke gruwelverleden gaan spitten – Jude focuste op de periode tijdens en voor de Tweede Wereldoorlog en de sterk problematische omgang van Roemenië met joden. Naast erkenning had hem dat ook doodsbedreigingen opgeleverd.
Zijn jongste langspeelfilm Bad luck banging or loony porn situeert de Roemeen weliswaar in het heden – inclusief mondkapjes, want de film werd in volle pandemie gedraaid. Het verhaal volgt Emi, een lerares die in de vuurlinie belandt van ouders nadat een filmpje van haar online onder hun aandacht komt. Niet zomaar eentje maar een video waarin ze expliciet van jetje geeft. Hoe durft ze!
Het filmpje waar het allemaal om draait, is het onverbloemde begin van deze satire. Er is tijdens het montageproces nogal over geaarzeld of het nu wel of niet moest worden getoond, zo legt de cineast uit. ‘Uiteindelijk hebben we het om een eenvoudige reden toch in de film gestopt, namelijk zodat de kijker zelf kan oordelen. En veroordelen, indien hij vindt dat het de gepaste reactie is. Hij belandt op die manier dus in dezelfde positie als de ouders.’
'Is het begin van de film choquerend? Je moet maar even het internet opengooien en je vindt filmpjes waarbij dat fragment doodsaai uitvalt.'
Het is behoorlijk in your face, dat moet gezegd. Meer dan een ondeugende video. Al kijkt de maker daar zelf toch enigszins anders tegenaan. ‘Goh, vond je dat schokkend? Je moet maar even het internet opengooien en je vindt filmpjes waarbij het begin van deze film doodsaai uitvalt.’
Verhitte gesprekken
Het idee voor de film groeide uit gesprekken die Jude – zelf leraar – weleens met collega’s en vrienden voerde. Dan ging het over collega-lesgevers in Roemenië of elders, die de laan waren uitgestuurd nadat naaktfoto’s of pikante video’s waren opgedoken. ‘Behoorlijk banale discussies, kun je zeggen, en toch wisten ze altijd in een mum van tijd de gemoederen te verhitten en meningen te verdelen. Reden genoeg om zo’n voorval aan te grijpen als het onderwerp voor een fictiefilm. Zo kon ik meteen ook het laatste woord hebben in die discussies.’ (lacht)
Slutshaming is een wezenlijk deel van de commotie waarin de vrouw verzeilt. Een actueel fenomeen, zo kun je zeggen, zeker als je vervolgens ook morele superioriteit aankaart. Maar dat lijkt alleen maar zo. ‘Kijk naar wat er zich tweeduizend jaar geleden in het leven van Maria Magdalena heeft afgespeeld. Natuurlijk had je toen nog geen Facebook en Whatsapp-groepen zoals je die vandaag vindt. Maar je kan niet anders dan vaststellen dat zij destijds net zo goed wordt geslutshamed.’
Om geen deel te worden van zulk gedrag is de filmmaker zelf niet actief op sociale media. ‘Ik heb een account op Facebook en Twitter, maar ik post niets. Ik observeer enkel, ik reageer bijna nooit ergens op. Het is me te veel een grote rechtszaal. Ieder wil er op zijn beurt moreel superieur uit de hoek komen, zelfs de meest verstandige mensen. Op Facebook verandert iedereen in een idioot.’
Ronduit belachelijk
Bad luck banging or loony porn krijgt al vroeg iets komisch, al deed de cineast dat er niet bewust om. ‘Het komt door de invalshoek. Ik was er niet op uit om de kijker te doen lachen, maar door de manier waarop ik het voorval belicht wordt het soms lachwekkend. Het is zoals Anton Tsjechov zei: humor duikt vanzelf op. Ik denk trouwens dat je geen ernstige film kunt maken over zo’n incident. Kijk maar hoe die ouders reageren. Typisch menselijk, en tegelijk ronduit belachelijk.’
'Jouw mening of wat je te zeggen hebt, wat heeft het uiteindelijk te betekenen?’
Aan morele superioriteit ontbreekt het hen alleszins niet. ‘Ik denk dat het moeilijk is om je in zo’n situatie niet zo te gedragen. Ik ben geen socioloog, maar als we eerlijk zijn tegenover onszelf denk ik dat we moeten toegeven voortdurend in de verleiding te komen om mensen te beoordelen en vooral te veroordelen. Kijk maar wat die vaak anonieme interactie met ons doet op digitale platformen, zoals ik al zei. Zie wat het in ons losmaakt en durf dan nog te zeggen dat we ons niet graag moreel superieur voelen. Het lijkt ook alleen maar erger te worden. Ik zie niet meteen een uitweg uit. Ach, het beste wat je kunt doen is jezelf niet te ernstig te nemen. Jouw mening of wat je te zeggen hebt, wat heeft het uiteindelijk te betekenen?’
Wie gelooft dat het een grotere uitdaging moet zijn voor iemand die recent met zijn film de hoofdprijs kaapte op een van de belangrijkste Europese filmfestivals, die dwaalt. Jude haalt wat gelaten de schouders op. ‘Ik bewonder ze wel, die mensen die zichzelf extreem serieus nemen, in die mate dat ze zelf gaan geloven hoe bovenmatig belangrijk ze wel zijn. Zelf ben ik de eerste om alles te relativeren – ook zo’n award. Wat betekent zo’n film uiteindelijk ook? Misschien dat hij het eerste jaar – of wie weet zelfs de komende tien jaar – nog iets van relevantie heeft. Vast staat dat binnen honderd jaar geen mens er nog over spreekt. Je doet er goed aan om de dingen zo in perspectief te zien, daar ben ik rotsvast van overtuigd. Al moet je daar toch niet te ver in willen gaan. Anders wordt het ook weer onleefbaar.’
'Succes heeft iets verslavends. Eens je ervan geproefd hebt, wil je er meer van.'
Het is een boodschap die hij ook meegeeft aan zijn filmstudenten. ‘Wie in succes gelooft, of daar toch al te veel belang aan hecht, die moet ook mislukking erkennen. Dat kan ervoor zorgen dat je je een mislukking voelt als dat succes op zich laat wachten. Daar kun je kapot aan gaan. Ik heb het al veel artiesten en kunstenaars zien overkomen. Succes heeft trouwens iets verslavends. Eens je ervan geproefd hebt, wil je er meer van.' Zelf lijkt hij er betrekkelijk weinig last van te hebben. 'Je moet vooral niet willen werken met succes in het achterhoofd.’
'Bad luck banging or loony porn' is te zien tijdens het pornofilmfestival SMUT in De Studio in Antwerpen, dat doorgaat van 22 tot 24 april 2022. In België kun je de film ook bekijken via picl.be.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.