In Nani Moretti’s Il sol dell’avvenire geen gebrek aan droog-humoristische maatschappijkritiek en existentiële overpeinzingen. Tegelijkertijd laat de Italiaanse regisseur zich van zijn zachtste, meest melancholische kant zien.
Al vijftig jaar staat Nanni Moretti garant voor eigenzinnige en maatschappijkritische satire. De ‘Italiaanse Woody Allen’ maakte furore met Caro Diario en La stanza del figlio, en bouwde over de jaren heen een oeuvre op waarin niet alleen hijzelf, maar steevast ook de liefde voor Italië en cinema de hoofdrol speelt. Ook Moretti’s nieuwste film past binnen die traditie.
In Il Sol dell’avvenire – ‘De zon van de toekomst’ – volgen we het wel en wee van Giovanni, een gevierd filmmaker die zich obsessief toelegt op het voltooien van zijn volgende meesterwerk. De cineast is zo zelfzuchtig dat hij nauwelijks doorheeft dat zijn vrouw – en producent – Paola op het punt staat hem te verlaten, en ook in de relatie met zijn dochter, filmcrew en sponsor zitten barsten. Wat volgt is een anderhalf uur durende zoektocht naar verlossing, waarbij de ene poging tot zelfverbetering al wat beter uitdraait dan de andere.
In Il Sol dell’avvenire speelt Nani Moretti's liefde voor Italië en cinema de hoofdrol.
In een schitterende scène, die even hilarisch als onuitstaanbaar is, voelt Giovanni zich geroepen een jonge filmmaker de les te spellen over zijn ambacht. Gratuit geweld moet ten alle koste vermeden worden, zo beweert de regisseur, en hij tracht die woorden zelfs in de mond te leggen van ‘collega’ Martin Scorsese. Giovanni lijkt niet te beseffen dat zijn sociaal onacceptabel gedrag op weinig weerklank kan rekenen, of dat zijn neurotische, narcistische trekjes heel wat meer dreigen te verzieken dan enkel zijn recentste filmproject. Gradueel – en noodgedwongen – laat Giovanni zijn cynisme varen, en omarmt hij een meer hoopvolle visie op de toekomst.
Cynicus of softie?
Krijgen we in Il Sol dell’avvenire een nieuwe Moretti te zien, die het leven door een roze(re) bril bekijkt? Een een-op-eenvergelijking tussen Nanni en het door hem vormgegeven hoofdpersonage Giovanni is te kort door de bocht, hoewel Moretti al sinds het begin van zijn carrière speelt met de grens tussen feit en fictie.
Wie in het verleden kritiek had op Moretti’s narcistische hoofdpersonages kan bij Il Sol dell’avvenire opgelucht ademhalen.
Ook in zijn laatste semi-autobiografie zit heel wat van de man zelf. In een interview met filmmagazine Vertigo geeft Moretti bijvoorbeeld toe dat de werkobsessie van zijn hoofdpersonage ook hem niet vreemd is. Bovendien noemt hij zelfreflectie een van de belangrijkste motieven in zijn werk. In Il Sol dell’avvenire plaatst hij zijn eigen psyche meer dan ooit onder het vergrootglas. Dat maakt het een van zijn meest persoonlijke films tot nu toe, al is het niet zijn scherpste.
Wie in het verleden kritiek had op Moretti’s cynische, narcistische en neurotische hoofdpersonages kan opgelucht ademhalen: in Il Sol dell’avvenire toont de regisseur zich milder dan ooit. Toch is Moretti net op z’n best als hij personages de kans geeft onhebbelijk te zijn, of wanneer hij maatschappijkritiek verpakt in scherpe dialogen. Zoals wanneer Giovanni in gesprek gaat met een stel Netflixbazen, en hij de moderne filmindustrie tot op het bot fileert. Zonder voldoende what the fuck-momenten zou het publiek niet geboeid blijven, beweren de streamingprofeten. Een statement waar Moretti en zijn alter ego zich hardnekkig tegen verzetten.
Brokstukken
Nochtans: aan what the fuck-momenten geen gebrek in Il Sol dell’avvenire. Moretti schakelt continu tussen pijnlijke realiteit en escapistische fantasie, tot de grens tussen werkelijkheid, droom en filmset vervaagt. In realiteit slaagt Giovanni er niet in de brokstukken van zijn falend huwelijk te lijmen, maar vanuit de regiestoel kan hij zijn jongere zelf probleemloos bijsturen. Qua surrealisme kan het tellen, al maakt het Moretti’s geesteskind niet altijd even gecoördineerd.
Il Sol dell’avvenire dreigt soms te kabbelen. Giovanni’s regieproject – een politiek getinte circusfilm – neemt haast de helft van Moretti’s eindproduct in beslag. En hoewel er duidelijk genoeg parallellen vallen te trekken tussen de conflicten op én naast de set, zijn niet alle uitstapjes even relevant om inzicht te krijgen in zijn existentiële overpeinzingen.
Qua surrealisme kan Moretti's nieuwste tellen, al maakt het zijn geesteskind niet altijd even gecoördineerd.
Gelukkig valt er genoeg te ontdekken in Moretti’s nieuwste tragikomedie. Die zit tjokvol verwijzingen naar zijn eerdere werk en brengt openlijk hulde aan zijn grootste filmhelden, met landgenoot Federico Fellini op kop. Niet toevallig krijgen we beelden te zien van La Dolce Vita of scheurt Giovanni door de Italiaanse straten met een step – een knipoog naar Moretti’s eerdere Vespa-ritjes in Caro Diario. ‘Je film is subversief!’ beweert Giovanni’s co-producent stellig, terwijl de twee lichtjes aangeschoten de Mazzinibuurt onveilig maken. Toch is Il Sol dell’avvenire, net zoals Giovanni’s film-in-wording, minder scherp dan hij had kunnen zijn.
‘Il Sol dell’avvenire' is vanaf 28 juni 2023 in de Belgische zalen te zien. In Nederland verschijnt de film op 27 juli 2023.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.
Comments