Na jaren keert David Cronenberg (A history of violence, The fly) terug naar de body horror waarmee het voor hem allemaal begon. Crimes of the future voert Viggo Mortensen op als een ongewone kunstenaar die op het podium in zijn lichaam laat keuteren. U weze gewaarschuwd!
Het is van Maps to the stars uit 2014 geleden dat David Cronenberg in de regiestoel plaatsnam. Hij schreef in datzelfde jaar wel nog de roman Consumed, waarin de verschillende manieren van consumeren een helder inzicht geven in het filmische oeuvre van deze eigengereide, Canadese cineast – gaande van kannibalisme en ongebreideld materieel verteer tot fysieke aftakeling, kankers die het lichaam deformeren én de symbiose tussen technologie en het menselijk lichaam.
Die manieren van consumeren leggen tevens een subtekst bloot in zijn nieuwe worp. Crimes of the future, die geen affiniteit heeft met diens gelijknamige kortfilm uit 1970, definieert zich als een dystopische science fiction horrorfilm.
Meer dan een noemer
Eerst nog even dit: weet dat Cronenberg gedurende jaren verkeerdelijk als een regisseur van horrorfilms werd omschreven. Hij ligt aan de basis van het zogenaamde body horror-genre, dat staat vast. Maar die horror is bij hem wel steeds maatschappelijk en metafysisch onderbouwd. Cronenberg valt niet onder een noemer te vatten, laat staan een genre. Hij is het typevoorbeeld van een auteur die een oeuvre heeft opgebouwd met een heel eigen visie en stijl. En daar is Crimes of the future het zoveelste bewijs van.
Crimes of the future, die geen affiniteit heeft met Cronenbergs gelijknamige kortfilm uit 1970, definieert zich als een dystopische science fiction horrorfilm.
In een niet nader bepaalde (nabije) toekomst is de wereld dermate veranderd, dat de mens zich heeft aangepast aan zijn nieuwe synthetische omgeving. Ook het menselijk lichaam ondergaat nieuwe transformaties en mutaties. De performance artiest Saul Tenser (rol van Viggo Mortensen) houdt samen met zijn partner Caprice (Léa Seydoux) liveshows waarbij het publiek getuige is van de aangroei van Tensers nieuwe organen. Die worden door Caprice chirurgisch verwijderd en vervolgens in een bokaal tentoongesteld.
Maar die nieuwe evolutie in het menselijke ras wordt niet door iedereen gesmaakt. Er zijn tegenbewegingen en er is ook een geheime eenheid van de overheid die maar al te graag de kersverse organen van Tenser wil catalogiseren en registreren.
Verklaren is voor later
De film opent met een pakkende scène (die we hier niet vertellen). Deze houdt tevens een enigma in (een klassieke manier om de kijker bij het verhaal te betrekken) en doet vermoeden dat de daad die de toeschouwer te zien krijgt later een verklaring zal krijgen.
Cronenberg beweert in interviews dat technologische evoluties en veranderingen een invloed hebben op het menselijk lichaam. In Videodrome wordt dit 'the new flesh' genoemd. ‘Nieuw vlees’, dat bijvoorbeeld ook belichaamd wordt door het personage van Robert Pattinson in Cosmopolis en in deze twintigste langspeler van de regisseur vorm krijgt in Saul Tenser.
Cronenberg beweert in interviews dat technologische evoluties en veranderingen een invloed hebben op het menselijk lichaam. In Videodrome wordt dit 'the new flesh' genoemd.
Cronenberg heeft het nooit expliciet over kanker en de fysieke vervormingen die kankergezwellen in het menselijk lichaam veroorzaken. Maar zijn fascinatie voor fysieke mutaties veroorzaakt door een steeds evoluerende samenleving en technologie, laat daar weinig twijfel over bestaan.
In Crimes of the future wordt de milieuvervuiling en het klimaatdebat op tafel geworpen. Volgens Cronenberg slaat de inhoud van de filmtitel op de misdaden die het menselijk lichaam (of de mens) zichzelf aandoet. De aanhoudende pollutie dwingt het menselijke lichaam om zich aan te passen aan de veranderende levensomstandigheden. In dit geval door het aangroeien van nieuwbakken organen en het eten van plastic. De oceanen zijn vervuild, de vissen consumeren plastic dat op zijn beurt terecht komt in het menselijk lichaam en na verloop van tijd de mens aanzet tot het nuttigen van plastic.
Dit klinkt allemaal bijzonder belerend, maar Cronenberg moraliseert niet. Dit wordt gewoon, tussen een paar zinnen door, eventjes aangekaart.
Performancekunst
De tumoren – de nieuwe cellen – die doorheen het lichaam van Saul Tenser razen, zetten zich om in nieuwe organen. Het is een kwestie om te leren omgaan met veranderingen in het lichaam, zegt Cronenberg. In de film worden deze mutaties omgezet in 'performancekunst'. Het symboliseert de manier waarop de mens gedwongen wordt om zich voortdurend te assimileren. Het menselijk brein absorbeert gewaarwordingen die de mens ziet, hoort, opsnuift en eet. Dit alles gestuurd vanuit de omgeving waarin hij of zij leeft. En daar horen beeldcultuur en aankomende technologieën nu eenmaal bij – zie eXistenZ en Videodrome, bijvoorbeeld.
Het lijkt alsof de Canadese cineast een synthese maakte van wat hij voordien heeft gerealiseerd.
Crimes of the future ademt meer de sfeer uit van een dystopische film noir – ondersteund met een (opnieuw) schitterende soundtrack van Howard Shore – dan van een science fiction horrorfilm.
Verwijzingen
Fans van Cronenbergs werk zullen de film vast in de armen sluiten. Het lijkt alsof de man een synthese maakte van wat hij voordien heeft gerealiseerd. Verwijzingen naar eXistenZ, en Videodrome, maar ook Dead ringers, Naked lunch, Cosmopolis, Rabid, Crash en The fly – waar Cronenberg zijn fascinatie voor technologie als het verlengstuk van het menselijk lichaam en de symbiose van techniek met dat lichaam illustreert – zijn dan ook talrijk.
De bioscoopbezoeker die weliswaar denkt om anderhalf uur lekker te huiveren of griezelen, die komt bedrogen uit. Deze filosofisch getinte film bevat uiteraard enkele ongemakkelijke scènes – enfin, afhankelijk van wat u gewoon bent – maar presenteert zich niet als een rollercoaster of bloedfestijn. Grappig is de link tussen chirurgie en seksualiteit. Althans voor degenen die openstaan voor zwarte en kinky humor. Cronenbergs mise-en-scène is, zoals steeds, bijzonder strak. Zijn thematiek actueler dan ooit.
'Crimes of the future' speelt vanaf 25 mei 2022 in de Belgische zalen. De film is vanaf 2 juni 2022 te zien in Nederland.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.