Met zijn beklijvende verfilming van Jeroen Olyslaegers gelijknamige boek, Wil, hoopt Tim Mielants ons aan het denken te zetten. ‘Hopelijk leven we in een tijd waarin enkel de generaties voor ons zich hebben moeten afvragen: waar wil ik voor sterven?’
Vier jaar na zijn debuut De Patrick, waarin een zwaarlijvige Kevin Janssens zijn verloren hamer zoekt op een nudistencamping in de Ardennen, waagt Tim Mielants zich aan een ambitieus oorlogsdrama in Antwerpen. In Wil worden kersverse politierekruten Wil (Stef Aerts) en Lode (Matteo Simoni) gevraagd om een Duitse officier te begeleiden die een joodse familie gaat arresteren. De arrestatie loopt niet zoals gepland. Tijdens de schermutselingen die ontstaan, komt de officier om het leven. In een stad die wemelt van nazi’s en hun sympathisanten moeten de boezemvrienden alles uit de kast halen om hun geheim te bewaren.
Jeroen Olyslaegers, auteur van het gelijknamige boek, legde met Wil een kant van de geschiedenis van zijn Antwerpen bloot die tot dusver krampachtig werd doodgezwegen. Voor Mielants was het de ideale gelegenheid om de kijker twee uur lang te confronteren met hartverscheurende keuzes in een decor van menselijke tragedies. Dat Wil daarom doet denken aan het Duitse All quiet on the western front, het bikkelharde oorlogsepos van Netflix van Edward Berger dat eerder dit jaar furore maakte op de Oscars, vindt hij een groot compliment. ‘Ik heb met Berger aan de reeks The Terror gewerkt,’ vertelt de Antwerpenaar. ‘We zijn fan van elkaars werk. Ik vond het een heel indrukwekkende film.’
In tegenstelling tot zijn Duitse tegenhanger, pakt Wil niet uit met indrukwekkende veldslagen. Mielants zet vol in op de beklemmende sfeer van de oorlog. Hij koos ervoor om het bezette Antwerpen neer te zetten als een donkere plek, waar zowel vriend als vijand achter elke hoek loert. Hij teerde daarbij op zijn ervaring op sets van internationale reeksen als Peaky blinders, de bejubelde Netflix-reeks met Oppenheimer-ster Cillian Murphy waarvan Mielants het volledige derde seizoen inblikte.
‘We hebben heel veel foto’s uit die tijd verzameld en met texturen en moodboards gewerkt. Dat kost veel tijd en energie, maar het is de moeite waard. Ik wist wat ik niet wou: een scherpe lens, anamorf kader en met een moderne technische interpretatie naar de oorlog kijken. Vandaar de keuze voor het 4:3-kader (de beeldverhouding van oude televisies, nvdr) en het kleurenpallet dat gebaseerd is op het schilderij 'Jeune homme triste dans un train' van Marcel Duchamp. We hebben zelfs Petzval-lenzen uit het interbellum gevonden. De film is dus gedraaid met lenzen waarmee ook Hitler is gefilmd.’
'Ik ben liever eerlijk subjectief dan pseudo-objectief.’
‘Voor mij is de film een soort droomervaring, een herinnering van de tachtigjarige Wil. Ik heb me dikwijls afgevraagd: aan wat denkt hij ‘s nachts? Waarvan ligt hij wakker als hij terugdenkt aan de tijd toen hij twintig was? Het ging mij om die droomervaring, die subjectiviteit van terugkijken op vroeger. Ik ben liever eerlijk subjectief dan pseudo-objectief.’
Het geweld is vaak droog en expliciet gebracht. Is dat om diezelfde authenticiteit te bewaren?
Mielants: ‘Het trekt je dieper in de film, denk ik. Het zuigt je verder mee in het verhaal en het drama. Ik denk dat het geweld ook harder overkomt, omdat het zich in Antwerpen afspeelt, terwijl we zo’n geweld normaal associëren met Amerika – als een ver-van-ons-bedshow. Qua hardheid verschilt het niet veel met wat je soms in Peaky blinders of bepaalde HBO-reeksen ziet. Als het met een draak en een zwaard is, lijkt het natuurlijk nóg verder van je af. Al is Antwerpen voor sommige West-Vlamingen misschien even veraf als die draken.’ (lacht)
Het personage Wil nodigt ook uit om zelf na te denken. Je gunt de kijker de tijd om elke micro-expressie op het gezicht van Stef Aerts mee te lezen en je zo in zijn schoenen te plaatsen wanneer hij keuzes moet maken.
Mielants: ‘Wat het boek heel goed doet – en wat ik met de film ook wil doen – is je je laten afvragen: ‘Wat zou ik in deze situatie doen?’ Dat was voor mij de kern. Anderzijds stelt het boek ook de vraag of je in die situatie alles kan doen om te overleven en tegelijk een goed mens blijven. We leven in een tijd waarin enkel de generaties voor ons – en hopelijk niet na ons – zich hebben moeten afvragen ‘Waar wil ik voor sterven? Voor mijn familie? Mijn partner? Mijn land?’
Is het voor een filmmaker dan moeilijker om de huidige generaties mee te krijgen in zo’n verhaal?
Mielants: ‘Het zijn oerinstincten. Het boek nodigt je uit tot een dialoog met je grootouders over wat zij gedaan hebben in de oorlog. Ik heb nu zelf kinderen. Ik denk nu al aan diezelfde dialoog die ik met mijn kinderen en kleinkinderen zal hebben over artificiële intelligentie’
Artificiële intelligentie
Waarom zou je net daarover een dialoog met je kinderen en kleinkinderen willen beginnen?
Mielants: ‘Volgens de Britse premier Rishi Sunak zal die ontwikkeling meer impact hebben dan de Industriële Revolutie. We zijn dingen aan het maken die slimmer zijn dan ons, we zullen niet langer aan kop van de voedselpiramide staan. Dat houdt mij momenteel enorm bezig, omdat ik denk dat de wereld er heel anders zal uitzien. Ik ben nog hoopvol, want ik geloof dat we er nu nog iets tegen kunnen doen. Pas op: AI kan ook fantastische voordelen bieden, maar het moet wel begeleid worden. We moeten als maatschappij eens heel goed nadenken over wat we er willen uithalen.’
Denk je dat dat zich ook in film snel zal doorzetten?
Mielants: ‘Ik denk dat het voor een computer heel erg moeilijk is om bijvoorbeeld te weten hoe het voelt als je kind sterft. Ik geloof dat er in filmscenario’s heel veel variabelen zitten. Al kan je nu al wel aan ChatGPT vragen om moppen te schrijven zoals een echte comedian. Je ziet nu al het verschil niet meer. Je computer kan alle informatie van je lezen. Ik kan je bellen in de stem van je lief en u eens goed doen schrikken (lacht). Alle gekheid op een stokje: ik denk dat Wil uitnodigt tot die dialoog tussen generaties. Dat hoop ik toch met de film te bereiken.’
Wil is vanaf 27 september 2023 in de Belgische zalen te zien. Vanaf 28 september 2023 is de film in Nederland te zien.
Lees je onze interviews, recensies en artikels graag? Waarom ons niet steunen voor €5, €10, €25 of €50? Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.