Ook de stad heeft op het witte doek haar rol te spelen. Die is eentoniger dan je zou verwachten. Behalve dan in drie recente films. Of hoe The souvenir, C'mon c'mon en Les Olympiades een beeld ophangen van de grootstad dat verrassend verfrissend is.
Elke zichzelf respecterende mens met dromen en ambities, zo luidt het devies, moet weg van het ouderwetse, logge platteland richting de bruisende stad: daar liggen de kansen, de vooruitgang, het hart van de samenleving. Tegelijk is die stad, volgens de waarschuwing, anders dan het idyllische en rustieke platteland, een oord van verderf, een vuilnisbelt, een drukte van jewelste met alle problemen, ongevallen en criminaliteit van dien.
Deze twee visies blijven het beeld van de stad kleuren, in de publieke opinie, in de media én in de zevende kunst. Films die de stad verbeelden, benaderen die ook vandaag nog vaak hetzij als dreigende, duistere entiteit vol van armoede en misdaad, hetzij als een ontzagwekkende de-wereld-ligt-aan-je-voetenutopie.
De stedelijke gejaagdheid, de zoektocht van de jongvolwassene, het moeizaam loskomen van de ouders zijn herkenbare thema’s, maar krijgen in 'The souvenir' niet de voor de hand liggende invulling.
De stad is de geliefde, haast onvermijdelijke setting van het sociaal-realisme, het gangsterepos en de grimmige dystopie, maar vormt in een andere gedaante evenzeer het vaste decor voor coming-of-ageverhalen, romantische komedies, en hippe, bohémien arthousefilms. Een stad als New York, bijvoorbeeld, is zo gaandeweg haast synoniem geworden met beide invullingen.
Anders benaderd
Enkele recente, gelauwerde films thematiseren de 21ste-eeuwse grootstad met een frisse blik. Joanna Hoggs The souvenir (2019) en opvolger The souvenir Part II (2021) spelen zich af in het Londen van de jaren 80, Jacques Audiards Les Olympiades werpt een nieuw licht op Parijs en Mike Mills’ C’mon c’mon verdeelt de gebeurtenissen over New Orleans, New York, Los Angeles en Detroit. Elk op hun eigen opwindende manier benaderen de drie regisseurs die grootstadscontext uitgerekend zonder een van de twee voor de hand liggende paden te bewandelen.
In het met lof beladen dubbelluik van Joanna Hogg tracht filmstudente Julie haar zelfstandigheid en integriteit te bewaren te midden van haar turbulente relatie met de steenrijke, ongrijpbare, maar uiterst kwetsbare Anthony. Hogg laat die premisse geen seconde verzanden in een sensationeel Fifty Shades-spektakel maar creëert via gedurfde keuzes en een messcherpe regie een fijngevoelige maar loodzware intimiteit.
De stedelijke gejaagdheid, de zoektocht van de jongvolwassene, het moeizaam loskomen van de ouders zijn herkenbare thema’s, maar krijgen hier niet de voor de hand liggende invulling. Dit is manifest niet het doembeeld van de grootstad waar menselijke relaties en warmte onmogelijk zijn, noch de ambitieuze bohémienidylle waar alles, ook verdriet, geromantiseerd wordt.
Als metalaag worstelt Julie in 'The souvenir' met haar afstudeerscenario over een havenarbeidersgezin in Sunderland, waar zij een groeiende afstand tegenover voelt.
Als metalaag worstelt Julie, die sterk gemodelleerd is naar Hoggs jongere ik, interessant genoeg met haar afstudeerscenario over een havenarbeidersgezin in Sunderland, dat wél perfect past in de sociaalrealistische Britse traditie van Ken Loach en consoorten, maar waar zij een groeiende afstand tegenover voelt.
Rommelige relaties
Ook in Jacques Audiards Les Olympiades, waaraan Céline Sciamma meeschreef, staat de zoekende jongvolwassenheid centraal. We volgen vier jonge dertigers wier professionele, vriendschappelijke en romantische paden kruisen in het gelijknamige 13de arrondissement van Parijs.
Een ongeïnspireerde regisseur laat dan ambitieuze, onzekere millennials met een lach en een traan door een zwart-witte lichtstad navigeren, maar Audiard gooit het over een originelere boeg. De relaties zijn menselijk rommelig, scherpe humor en warme sereniteit gaan hand in hand en de visie op seksualiteit is tegelijk onbevangen en genuanceerd. De Parijse grandeur houdt zich bescheiden op de achtergrond en wordt nooit het romantisch paradijs waar mensen in de regen tegen elkaar opbotsen en op slag verliefd worden.
De Parijse grandeur houdt zich in 'Les Olympiades' bescheiden op de achtergrond en wordt nooit het romantisch paradijs waar mensen in de regen tegen elkaar opbotsen en op slag verliefd worden.
Audiard, regisseur van het magisch-realistische gevangenisdrama Un prophète en de ontroerende western The Sisters brothers, slaagt er ook in de grootstad in om hardheid en zachtheid organisch met elkaar te laten clashen.
Kind met levensvragen
In Mike Mills’ C’mon c’mon trekt de ietwat op zichzelf en zijn rust gestelde podcastmaker Johnny (Joaquin Phoenix) langs Amerikaanse steden om er aan kinderen de grote levensvragen te stellen. Hij neemt zijn neefje Jesse, een indrukwekkend intelligent en daardoor bijwijlen irritant ventje, mee op tournee. in de eerste plaats om zijn zus, Jesse’s moeder, uit de nood te helpen.
C’mon c’mon wordt echter allerminst een clichématige Rain man-kroniek, waarin de norse misantroop toch een hart blijkt te hebben, maar een verzoening met de herkenbare struikelblokken die ondanks open geesten en goede intenties deel uitmaken van het leven – en de stad. Doorheen de hobbelige roadtrip verweeft Mills’ fluwelen regisseurshand de rake, ontwapenende antwoorden van de geïnterviewde kinderen, die de lotgevallen van Johnny en Jesse een universeler kader geven.
De film erkent de moeilijkheden (ongelijkheid, onrust, anonimiteit) van de grootstad maar viert in de eerste plaats de veerkracht en wilskracht van de stedeling.
Nieuwe oprechtheid
Ook in de cinematografie gaan de vier films met gekende vormelementen aan de slag om een verfrissende gulden middenweg op te zoeken. Les Olympiades en C’mon c’mon zijn geschoten in zwart-wit en knipogen daarmee onvermijdelijk naar voorgangers als Woody Allens Manhattan en Noah Baumbachs Frances Ha. Toch schuwen ze de quirky, romantische indie-esthetiek van hun voorbeelden, door de flatgebouwen te vangen in weidse, grimmige droneshots, spaarzaam te zijn met al te dromerige fotografie en, zeker in Les Olympiades, aan de beelden een stevige, elektronische soundtrack te koppelen.
The souvenir bedient zich wel van kleur en registreert de appartementen, huiskamers en schoolgebouwen in analoge en sobere tinten. Geen glitter en glamour of een grauwe industriële look maar een herfstkleurenpalet dat zo van het platteland lijkt overgewaaid en dat naadloos samenvalt met de ingetogen relaties die centraal staan.
De drie films benaderen de stad met een open en oprecht vizier, en passen zo in de losse traditie van de New Sincerity, een breed amalgaam aan films die het postmodernisme en de ironie laten voor wat ze zijn en (opnieuw) op zoek gaan naar ‘zuivere’ manieren van verhalen vertellen. Tegenover prominente cynisch-postmoderne arthousegrootheden als Michael Haneke, Lynne Ramsay en Yorgos Lanthimos brengen filmmakers als Richard Linklater en Chloé Zhao onbeschaamd warmhartige films.
De drie films benaderen de stad met een open en oprecht vizier, en passen zo in de losse traditie van de New Sincerity, een breed amalgaam aan films die het postmodernisme en de ironie laten voor wat ze zijn.
In de films van Hogg, Audiard en Mills staan de lichte, komische momenten nooit ten dienste van de ironie of zelfspot en wordt de verbeelding van grootstedelijke ellende nooit cynisch. De films zijn door en door sincere: ze verschuilen zich niet achter de ironische, blasé houding die volgens de socioloog Georg Simmel zo kenmerkend is voor de stedeling, maar kijken naar het leven in de grootstad met een onbevangen en scherpzinnige blik.
Laatbloeiers
Voor deze filmmakers – alle drie overigens laatbloeiers die ruim de tijd hebben genomen om hun plek in het cinemalandschap op te eisen – is de stad, en bij uitbreiding het 21ste-eeuwse leven, een arena van pieken en dalen, van vreugde en verdriet. Mensen leven er naast en tegen anderen, maar ook met en door anderen.
Hoopvol in hun realisme en realistisch in hun hoop trachten The souvenir, Les Olympiades en C’mon c’mon elk op hun bescheiden manier de stad te tonen zoals die is.
'Les Olympiades' is te bekijken via picl.be. 'C'mon c'mon' speelt vanaf 31 maart 2022 in de Nederlandse zalen. 'The souvenir' is momenteel nergens te streamen.
Lees je onze interviews, recensies en artikels graag? Waarom ons niet steunen voor €5, €10, €25 of €50? Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.