Vlak voordat Jimmy Chin en Elizabeth Chai Vasarhelyi in 2018 hun Oscarwinnaar Free solo uitbrachten, redden enkele duikers een Thaise voetbalploeg uit een ondergelopen grot. Het duo maakte er het immersieve The rescue over. ‘In deze docu laten we voelen hoe het is om met een kind door een smalle, donkere grot te zwemmen.’
Op 2 juli 2018 speelden de Rode Duivels tegen Japan. België won met 3-2 in deze bloedstollende WK-pot. Tegelijkertijd zaten er twaalf Thaise voetballertjes en hun coach vast in Tham Luang Nang Non, een grottencomplex in het noordelijkste district van Thailand dat door hevige zomerse regenval plots overstroomde. En Elizabeth Chai Vasarhelyi en Jimmy Chin? Die legden op dat moment de laatste hand aan Free solo, hun documentaire over Alex Honnold, de waaghals die zonder beveiliging El Capitan in het Californische Yosemite National Park wilde beklimmen.
‘Ik herinner me dat ik toen helemaal verwonderd was door dat verhaal van die vermiste jongens’, vertelt Chai tijdens een Zoom-gesprek. ‘Het ontroerde me ook. Het toonde dat mensen met een verschillende taal, geloof en nationaliteit allemaal samen kunnen werken om één onmogelijk geacht doel te bereiken: die jongens redden die ergens in een overstroomde, kilometerslange grot zitten. Dat maakt die reddingsmissie voor mij een van de belangrijkste verhalen van het afgelopen decennium. Het toont de mensheid op zijn mooist. Met onze film eren we die buitengewone verwezenlijking.’
Atypische helden
En bijzondere verhalen moeten verteld worden, vindt Chai, die als documentairemaker graag gewone zielen volgt die buitengewone dingen doen. Want zelfs al was de reddingsactie in de zomer van 2018 wereldnieuws, bijster veel is er over deze sensationele gebeurtenis eigenlijk niet geweten. Ja, de voetbalploeg zat 18 dagen vast. Ja, ze kwamen er allemaal levend uit. Maar hoe dit huzarenstuk verwezenlijkt werd? Dat is onduidelijk. Omdat één kant van het verhaal nooit verteld is: dat van de redders. Zij waren niet de typische helden – jonge, afgetrainde goden die onversaagd in de ondergelopen grotten doken om wekenlang naar leven te zoeken. Nee, het was een ietwat zonderlinge verzameling van oudere, mediaschuwe hobbyisten met een voorliefde voor duiken in grotten.
'Die reddingsmissie is voor mij een van de belangrijkste verhalen van het afgelopen decennium.'
‘Het is inspirerend dat mensen die iets goeds kunnen op crisismomenten boven zichzelf uitstijgen en het juiste doen’, zegt Chai. ‘Het toont dat we samen elk obstakel kunnen overwinnen.’ Die onderbelichte kant van het heldenverhaal, die bijna een toevallige samenloop van omstandigheden blijkt, wilde Chai dan ook graag met haar partner vertellen. Alleen: gemakkelijk was dat niet. ‘Het was de eerste keer dat we een documentaire maakten en niet vanaf het prille begin bij de gebeurtenissen aanwezig waren. En dan nog. Zelfs al waren we er die bewuste zomer van 2018 in Thailand bij: beelden hadden we in die pikdonkere grotten niet kunnen schieten.’
Pics or it didn’t happen
Om dat euvel te verhelpen, vroeg Chai aan duikers als Rick Stanton om in een onderwaterstudio exact na te doen wat ze tijdens hun reddingsactie deden. ‘Die re-enactments waren heel leerrijk en belangrijk voor ons. Omdat iets met je eigen ogen zien een verhaal toch begrijpelijker maakt. Het is anders om te zien hoe een duiker een kind verdooft, zijn armen en benen vastbindt en hen daarna kopje onder duwt om er een duik van enkele uren mee te ondernemen dan het in voice-over te horen. Het maakt de verantwoordelijkheid die ze namen tastbaar.’
'Zien hoe een duiker een kind verdooft, zijn armen en benen vastbindt en hen kopje onder duwt, is anders dan het in voice-over horen.'
Maar de belangrijkste vondst van Chai en Chin was wel het archief van de Thaise Navy Seals. ‘Enkele van de belangrijkste gebeurtenissen van de missie hebben zij wél gefilmd. Zoals het moment dat ze de kinderen verdoofden voordat ze onder water gingen, het moment dat zij ontdekt werden en wanneer de kinderen samen zingen om hun moraal aan te zwengelen. De re-enactments zijn eigenlijk het verbindende weefsel die de kijkers doen voelen hoe het is om een kind vast te houden in een koude, pikdonkere plek in het water.’
Die immersieve aanpak zorgt ervoor dat het adembenemende The rescue een heel andere documentaire is geworden dan het duizelingwekkende Free solo. ‘Net omdat we in die film alles op alles zette om voor mooie shots en knappe vistas te zorgen, voelde het voor ons vreemd om met zo’n schokkerige, soms wazige beelden werken. Maar uiteindelijk is het enige wat telt de kijker naar het hart van de actie te verplaatsen.’
Netflix vs. National Geographic
De reden dat Chai en Chin zo hard leunen op die re-enactments en zo veel belang hechten aan die unieke fragmenten van de Seals is trouwens Netflix. Of juister, een deal die de streamer afsloot. Heel de reddingsactie van de Thaise voetballertjes is immers in een rechtenkwestie verzandt waarbij Netflix de kant van de voetballers in de wacht sleepte en National Geographic dat van de redders. ‘Dat was een groot obstakel’, geeft Chai toe. ‘Ik heb Netflix trouwens nog half grappend, half serieus aangeboden om ook hun deel te verfilmen.’
En dat was niet het enige obstakel dat Chai en Chin moesten overwinnen. Aanvankelijk was The rescue immers in handen van Kevin MacDonald, de Schotse cineast van State of play en de Oscarwinnende docu One day in September. ‘Ik moest helemaal van voren af aan beginnen. Vooral voor mezelf. Ik wil achteraf niet denken dat ik niet elke steen heb omgedraaid. Dat was natuurlijk een heel gedoe. Vooral voor de betrokkenen. Zij hadden al een relatie opgebouwd met de vorige cineast voor ik op de proppen kwam en hen weer begon te ondervragen. Om van de wereldwijde pandemie nog maar te zwijgen.’
Maar klagen doet Chai niet. Samen met haar partner is ze immers alweer aan een volgend project bezig. ‘Het wordt een groot liefdesverhaal over de originele eco warriors’, vertelt ze. ‘Over de oprichters van het merk Patagonia, Yvon Chouinard, en The North Face, Doug Tompkins en de verbindende schakel tussen hen beiden: Christine Tompkins. Het wordt echt een bijzondere film die hun bijzondere vriendschap belicht en toont hoe die een generatie van milieuactivisten voortbracht en tot verschillende beschermde nationale parken leidde.’
'The rescue' speelt nu in de bioscoop, zowel in België als in Nederland. Zo speelt de documentaire o.a. in Aventure (Brussel), Lumière Antwerpen, Lumière Brugge, Sphinx (Gent), Zed Leuven en kunstencentrum Buda (Kortrijk). In Nederland is 'The rescue' o.a. in de Pathé-bioscopen te zien.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.
Comments