Tot nu toe gingen films over het Afrikaanse Lesotho vooral over armoede en hiv en werden ze gemaakt door buitenlandse filmmakers. Lesothaan Mosese Jeremiah Lemohang brengt hier met zijn speelfilm This is not a burial, it’s a resurrection verandering in.
Mantoa is een kranige 80-jarige dame die in een dorpje woont in een desolate vallei in Lesotho, een land dat volledig omringd wordt door Zuid-Afrika. Van haar gegroefde voorhoofd kan je de beproevingen van het leven aflezen. Haar grootouders, ouders, kinderen en kleinkind liggen op het plaatselijke kerkhofje. Haar laatste zoon is net omgekomen bij een ongeluk in de Zuid-Afrikaanse goudmijnen en wordt er ook begraven. Wanneer ze alles regelt voor haar laatste rustplaats, verneemt ze dat de hele omgeving onder water gezet zal worden om een reservoir aan te leggen. Ze besluit zich te verzetten tegen de verdwijning van haar dorp en de begraafplaats.
Een geïnspireerde regisseur
De in Berlijn wonende Mosese Jeremiah Lemohang is nooit naar een filmschool geweest. Hij is autodidact en heeft geleerd te werken zonder geld. Voor hem is film vooral een vehikel om zijn ideeën en zijn waarnemingen te vertalen. Hij probeert zijn films te benaderen als een beginneling: hij struikelt en zoekt. Het uitgangspunt is altijd een idee of een overtuiging, iets waarvan hij bang is of wat hij wil bereiken. Lemohang probeert te verstaan wat hij niet begrijpt. Zaken als leven en dood, het hiernamaals, de menselijke aard, God of hoe je hem ook mag noemen. Hij leest erg veel en consulteert uiteenlopende bronnen over deze grote vragen des levens.
Voor Lemohang is This is not a burial, it’s a resurrection een film over de schoonheid én de lelijkheid van God.
Lesotho blijft daarbij zijn canvas en zijn anker. Hij maakt zijn films niet in eerste instantie voor zijn geboorteland zelf, maar eerder voor personen met Afrikaanse roots overal ter wereld – in de hoop dat het ook andere culturen raakt. Volgens hem hebben kunst en kunstenaar namelijk de mogelijkheid om voorbij de culturele en raciale grenzen te gaan. De film houdt op zijn eigendom te zijn vanaf het moment dat die zijn tafel verlaat. Hij gaat dan zijn eigen leven leiden. Zo kan iedereen het verhaal interpreteren zoals hij zelf wil. Sommigen beschouwen This is not a burial, it’s a resurrection dan ook als een wapen tegen het kapitalisme ook al was dat niet de intentie van de filmmaker.
Voor hem is het een film over de schoonheid én de lelijkheid van God. Het is letterlijk een film over het Begin – de vrouw versus God en de natuur. Mantoa (vertolkt door de ondertussen overleden actrice Mary Twala) moet God herinneren aan zijn onverschilligheid. Ze wil niet dat haar doden verdrinken tijdens de overstroming van de vallei. Verdriet is een nutteloos lijden en het leven betekent uiteindelijk niets als je je niet verzet. Iets wat ‘Mantoa, de veerkrachtige’ dan ook doet. Deze moedige vrouw staat voor wat de mensen nodig hebben.
De film verbeeldt het rouwproces van de landelijke bevolking in Lesotho.
Eigenlijk loopt dat parallel met wat er politiek gebeurt in Lesotho. Boeren en mensen uit de hooglanden worden gedwongen te verhuizen naar de buitenwijken van de stad waar ze niet kunnen doen waar hun leven vanaf hangt: vee houden en het land bewerken. Ze leven in contact met de natuur en de aarde. Ze begraven er de navelstrengen van hun kinderen en de placenta’s van de moeders. Hun dorp is meer dan een plaats, het is een identiteit en levensbron. Het hervestigen staat dus gelijk met verlies van identiteit en dood. De film verbeeldt eigenlijk het rouwproces van de landelijke bevolking in Lesotho.
Luide stilte
De film zit vol contrasten. Stad versus land. Natuur versus cultuur. Armoede versus rijkdom. Dood en leven. Traditie, vooruitgang. Het tempo ligt laag en er zijn vele lange shots die niet ondersteund worden door muziek. Hierdoor zit er veel stilte in de film – en als er al muziek te horen is, dan zijn het verontrustende strijkers die de toon zetten. Alle conversaties verstommen op die momenten. Soms is er commentaar via de voice-over van de verteller. Om ervoor te zorgen dat de kijkers niet afgeleid worden door de schoonheid van het Afrikaanse landschap, kiest de regisseur voor een vierkant beeld (4:3). Hij wil dat de mensen naar het verhaal getrokken worden en focust daarom vaak op de gezichten van de personages.
Met deze film vervoegt Lemohang een generatie makers van het Afrikaanse continent die met hun werk de stereotypen rondom de Afrikaanse cinema ter discussie stellen en een nieuwe beeldtaal ontwikkelen voor eigen verhalen. Deze visionaire filmmaker is een van de meest opwindende visuele stemmen van dit moment.
‘This is not a burial, it’s a resurrection’ verscheen 14 december 2021 in de Belgische zalen en is nu via Picl.be te bekijken.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk.