80 jaar of niet, Harrison Ford bewijst in het nieuwste en laatste avontuur van Indiana Jones dat hij nog steeds moeiteloos kan rennen, vallen, achtervolgen, meppen en boobytraps overleven. Dat doet hij hand in hand met regisseur James Mangold, die zich als een kundige vakman in de wereld van Indy stort, ook al mist hij de finesse van maestro Steven Spielberg.
De liefde van Harrison Ford voor Indiana Jones is groot. Het was vooral de acteur die nog een keer de hoed van de legendarische filmheld wilde opzetten om gepast afscheid te nemen van het cinema-icoon. Ergens terecht, want Indiana Jones and the kingdom of the crystal skull (2008) werd universeel gezien als een teleurstellend slot van de franchise. Daarom geen aliens en Russen deze keer, maar een terugkeer naar de Indy die het opneemt tegen hardnekkige nazi’s en op zoek gaat naar eeuwenoude artefacten met magische of zelfs goddelijke krachten.
The dial of destiny grijpt terug naar ingrediënten van Raiders of the lost ark en The last crusade
Tijdens de openingssequentie draait The dial of destiny onmiddellijk de nostalgiekraan open. We treffen Indy in 1944 te midden van de Wereldoorlog II in een situatie waarin we hem het liefst zien: omsingeld door nazi’s. De archeoloog probeert kostbare voorwerpen uit de klauwen van de Duitsers te ontvreemden, waaronder de beruchte wijzerplaat van Archimedes. Na een intense achtervolging op een trein voorkomt Indy dat de naziwetenschapper Jürgen Voller ermee aan de haal gaat. Eind goed al goed, tot hij in 1969 Voller opnieuw tegen het lijf loopt. De nazigeleerde wil de wijzerplaat gebruiken om het verloop van WOII te veranderen, wat Indy dwingt om nog een keer zijn zweep te hanteren.
The dial of destiny grijpt dus terug naar ingrediënten die in het verleden ook al Raiders of the lost ark en The last crusade de meest geliefde afleveringen uit de franchise maakten. Al kunnen we niet zeggen dat Dial die twee titels evenaart. Daar zijn verschillende redenen voor.
Geen Spielberg
De hoofdreden: James Mangold is geen Spielberg. Versta ons niet verkeerd, Mangold is een getalenteerde filmmaker die tot de beste studioregisseurs van de afgelopen 20 jaar behoort. De Amerikaan is een vakman die al meerdere malen heeft bewezen dat hij geslaagd Hollywoodentertainment kan maken dat uitblinkt in een klassieke vertelstijl, heldere emoties, meeslepende scènes en duidelijk begrip van wat een breed publiek verlangt. Al die ingrediënten zijn bijvoorbeeld terug te vinden in Ford v Ferrari, Logan en Walk the line. Ingrediënten die ook van pas komen als je de opdracht krijgt om een Indiana Jones-film te maken. Maar wat hij wel mist is het gevoel voor beeldtaal, de dynamische cameravoering en de narratieve intelligentie van Spielberg.
James Mangold mist het gevoel voor beeldtaal, de dynamische cameravoering en de narratieve intelligentie van Spielberg.
Geen enkele scène in The dial of destiny haalt het niveau van de truckachtervolging in Raiders of de tankscène uit Crusade. Mangold doet nochtans zijn uiterste best met een opwindende treinscène en een wilde achtervolging door de straten van Tanger. Maar tijdens die sequenties besef je ook waarom Spielberg zo’n gevierde naam is. De beste momenten uit de beste Indiana Jones-films worden gemaakt door Spielbergs perfecte wisselwerking tussen blocking, montage, crosscutting, narratieve voortgang en intelligente visuele vondsten die een actiescène of zelfs een kleine intieme scène naar een hoger niveau tillen. Mangold is wat conservatiever en alledaagser als je de vergelijking maakt met zijn voorganger. Het voelt allemaal meer berekend dan speels aan. Als je de Indy-films van Spielberg bekijkt, ontdek je een regisseur die alle touwtjes strak in handen heeft, maar toch ruimte laat voor speelsheid.
bits en bytes
The dial of destiny is verder ook een kind van zijn tijd door hevig te steunen op digitale effecten. Ook dat dwarsboomt de film om te wedijveren met de grootste Indy-klassiekers. Het stoort nooit in die mate dat het als een digitale Marvel-brei ervaart, maar het neemt wel wat van de charme weg die Indiana Jones vaak met zich meebrengt. De grootste digitale miskleun is helaas wel de cgi-verjonging die Harrison Ford ondergaat tijdens de eerste twintig minuten van de film. Door een digitaal hoofd op de held te kleven krijg je een personage dat stijf staat van de afgevlakte emoties, rare gezichtsexpressies en onnatuurlijke bewegingen. Het zoveelste bewijs dat er nog wel wat werk is aan desbetreffende technologie.
De grootste digitale miskleun is de cgi-verjonging die Harrison Ford ondergaat tijdens de eerste twintig minuten
Gelukkig wordt de uit bits en bytes bestaande Ford na een eerste sequentie vervangen door de echte Ford. De acteur vertolkt Jones duidelijk nog steeds met heel veel plezier. De twinkeling die je tijdens de film in zijn ogen ziet schitteren, draagt een groot deel van de film. Na veertig jaar weet hij nog perfect hoe hij de leren jas van de archeoloog moet dragen en hoe hij de held geloofwaardig moet neerzetten.
Deze keer hebben we wel te maken met een verouderde held, iets wat Ford met waardigheid communiceert via zijn lichaamstaal en algemene houding doorheen de film. Het geeft Jones een melancholische kwaliteit mee die we niet in de vorige vier films te zien kregen. Gevolg: een film die een zowel subtiele als verrassende tragiek bevat. Indy is inderdaad aan zijn laatste avontuur bezig en beseft dat hij niet meer de atletische held van weleer is. It’s not the years, it’s the mileage. In deze film wegen ze allebei hevig door, samengebald in een gracieus acterende Harrison Ford.
Nieuwkomers
Maar wees gerust, Dial of destiny is niet een en al melancholie. De film bevat voldoende fun om Indy-fans te plezieren. Ook in deze vijfde film krijgt hij het gezelschap van een sidekick, deze keer in de vorm van Fleabag-ster Phoebe Waller-Bridge. Zij vormt het perfecte tegengewicht voor de oudere Jones als de vrijgevochten en eigenzinnige jonge vrouw Helena Shaw. Ze heeft voldoende chemie met Ford om van Jones en Shaw een entertainend duo te maken. Mangold en de scenaristen maken ook allesbehalve een passief personage van haar. De magnetische kracht van een Karen Allen of Sean Connery heeft ze misschien niet helemaal, maar als je Waller-Bridge bent, is dat ook niet nodig.
Een andere nieuwkomer in het Jones-universum is Mads Mikkelsen, die zich mag uitleven als Nazi die de klok wil terugdraaien. Een niet zo vergezochte premisse in deze turbulente tijden. Een premisse die geloofwaardig wordt onderbouwd door een ingetogen Mikkelsen die op de juiste momenten toch intimiderend uit de hoek komt. Voller is geen schurk voor de eeuwigheid, maar cartoonesk genoeg om als boksbal te dienen voor Indy.
Nog een keer
Zoals eerder vermeld, is het duidelijk dat Mangold en de scenaristen hebben gekeken naar wat in het verleden het best werkte en die magie proberen te recreëren. Dat levert een Indiana Jones-film op die vooral op veilig speelt en mikt op een klassiek Indy-avontuur dat amper afwijkt van de succesformule.
Ergens onder de motorkap schuilt een film over een man die zich verloren voelt in een wereld waarin de liefde voor kennis en het verleden verwaterd zijn.
Maakt dat van The dial of destiny een verrassende film? Niet echt. Hier en daar hebben de scenaristen nog wel semi-opvallende verhaalkeuzes gemaakt. En ergens onder de motorkap schuilt een film over een man die zich verloren voelt in een wereld waarin de liefde voor kennis en het verleden verwaterd zijn. Maar 95 procent van die avontuurlijke actievehikel zal vertrouwd aanvoelen en zal de harten van zij die op zoek zijn naar een flinke dosis nostalgie stevig verwarmen. Eens je aan de geflipte slotakte van de film zit, is The dial of destiny er toch enigszins in geslaagd om je in te pakken. Wanneer de aftiteling begint te rollen, ben je blij dat je toch nog een keer de wereld hebt mogen rondreizen met je favoriete archeoloog. Een privilege als je het ons vraagt.
Het ga je goed, Indy!
‘Indiana Jones and the dial of destiny’ is in België en Nederland vanaf 28 juni in de bioscoop te zien.
Genoten van dit artikel? Neem een jaarabonnement op Humbug en ontvang elk kwartaal een oogstrelend magazine in je bus. Zo maak je meteen ook onafhankelijke filmjournalistiek mogelijk. Schrijf je hier in op onze wekelijkse nieuwsbrief.
Comments